Η Αναστάσιμη χαρά της Παναγίας

του Αρχιμανδρίτου Ιακώβου Κανάκη

Οι μεγάλες εορτές της Πίστης μας έχουν προεόρτια και μεθεόρτια που αφορούν μεν στην λατρεία της Εκκλησίας αλλά είναι απόρροια των πνευματικών βιωμάτων. Έτσι αυτές τις ημέρες ζώντας την περίοδο της Διακαινησίμου Εβδομάδας αναμετρούμε τα όσα έγιναν τις προηγούμενες ημέρες.
Αναλογιζόμαστε πως πέρασε η Μεγάλη Εβδομάδα. Σκεπτόμαστε αν ήταν καλύτερη ή χειρότερη από την περσινή.
Έτσι τα μεθεόρτια γίνονται περίοδος παράτασης της χαράς, αλλά και περίοδος απολογισμού και κατ᾽επέκταση αυτοκριτικής. Με μια τέτοια προσέγγιση διαβάσαμε Πατερικές ομιλίες σχετικές με την εορτή του Πάσχα.
Θέλουμε να ξέρουμε πως οι άγιοι βίωναν τις μεγάλες αυτές εορτές, όπως αυτή της Αναστάσεως, και αν όσα προσπαθούμε να νιώσουμε εμείς μοιάζουν, έστω και λίγο, με τα βιώματα εκείνων. Αυτό μπορούμε να το κάνουμε γιατί είμαστε ευεργετημένοι, αφού κάποιοι από τους Πατέρες μας όχι μόνο βίωσαν αλλά και κατρέγραψαν τις εμπειρίες τους.

Γενικά, όπως συμβαίνει και σε άλλες εορτές, οι λόγοι των Πατέρων έχουν εγκωμιαστικό χαρακτήρα. Θυμίζουν τον «πανηγυρικό της ημέρας», όπως αυτοί που συνηθίζεται να εκφωνούνται σε λαμπρές ημέρες της Εκκλησίας και του έθνους μας. Κατά βάση ο εγκωμιασμός αφορά κατά πρώτον στον Χριστό και στην Ανάστασή Του. Πρόκειται για θεολογικές προσεγγίσεις περί της Αναστάσεως και τις συνέπειες-ευεργεσίες για τον άνθρωπο και την υπόλοιπη δημιουργία.

Γενικά συσπειρώνονται τα παραπάνω στο πως όλη η κτίση, ενώ είχε λάβει την φθορά της πτώσεως, τώρα λαμβάνει την δυνατότητα ανύψωσης των πεσμένων, όπως και την ανακούφιση εκ των οδυνών εμψύχων και αψύχων. Είναι καταπληκτικός ο τρόπος που εκφράζουν οι Πατέρες την αλήθεια της αναστάσιμης αυτής χαράς. Ο λόγος τους αποτελεί ένα ποίημα με δυναμικές λέξεις και δυνατές εικόνες που θα αλλοιωθούν αν απλά τις παραθέσουμε. Χρειάζεται η επίσκεψή μας στο πρωτότυπο κείμενο για τις χαρούμε.

Γενικά και πάλι μπορούμε να πούμε ότι περιγράφεται η χαρά της ζεστασιάς έναντι της ψυχρής πλάκας του τάφου. Αναφέρεται ότι όποιος πιστεύει στην Ανάστασή Του δεν φοβάται τίποτα, αφού ο θάνατος δεν υπάρχει πιά και αφού τον κατήργησε ο του Δεσπότου θάνατος. Δεν είναι μικρό πράγμα αυτό. Όταν όλα «τα έσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» τώρα έχουμε δυνατότητα να αναπνέουμε αέρα ελευθερίας. Ανέκφραστη και ανεκλάλητη είναι η χαρά αυτού του γεγονότος.
Το ζήτημα συστρέφεται στην ακόλουθη έκφραση του Μακαρίου Σκορδίλη: «Νικήθηκε λοιπόν ο θάνατος, σκυλεύθηκε ο άδης, εκδιώχθηκε ο διάβολος και εμείς ελευθερωθήκαμε από την τυραννία του δαίμονος. Χαρείτε λοιπόν σήμερα και εσείς, φιλέορτοι χριστιανοί, διότι αναστήθηκε ο Σωτήρας του κόσμου και κηρύχθηκε η λύτρωση του ανθρώπου».

Όμως για το γεγονός της Αναστάσεως έχουν γραφεί πολλά και θα γραφούν και άλλα και ποτέ δεν θα μπορέσουμε ανθρωπίνως να περιγράψουμε το μέγεθος του γεγονότος. Θα περιορισθούμε όμως σε κάποιο άλλο θέμα που δεν σχολιάζεται ιδιαιτέρως. Πρόκειται για την χαρά της Παναγίας για την Ανάσταση του Υιού της. Θα λέγαμε ότι κάπως «ξεχνάμε» την Παναγία εξαιτίας της Ανάστασης του Χριστού. Όμως αυτή είναι το πρόσωπο που τον έφερε στον κόσμο οφείλουμε πολλά σε εκείνη. Και ενώ φυσικά θα χαρούμε από την Ανάσταση του Χριστού θα συγχαρούμε και για την χαρά της Παναγίας. 

Σ᾽αυτήν την χαρά αναφέρεται κάποιος που την αγάπησε πολύ, ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Λέει ότι έχουμε χρέος να συγχαρούμε την Παναγία Παρθένο, που, όταν είδε τον Υιό της και Θεό της ότι αναστήθηκε, γέμισε παρευθύς από τόση μεγάλη χαρά, όσο μεγάλη ήταν και η θλίψη που δοκίμασε στα πάθη του. Στην συνέχεια ο θεοτοκόφιλος άγιος Νικόδημος στρέφει προτρεπτικά τον λόγο του προς όλους μας: «Χαίρε λοιπόν μαζί με την Θεοτόκο, καθώς χαίρει μαζί της κι όλη η Εκκλησία του Χριστού σε χίλια μέρη των ασματικών τροπαρίων της, ψάλλοντάς της χαρμόσυνα και πανηγυρικά, «ο άγγελος εβόα τη Κεχαριτωμένη…». 

Λέει ακόμα: «Χαίρε μαζί με τη Θεοτόκο, καθώς χαίρει μαζί της και όλη η άλογη και αναίσθητη κτίση, και πανηγυρίζει στην Ανάσταση του Υιού της, και τη δωροφορεί με όλα τα κάλλιστα κι εξαίρετα δώρα και χάριτες του έαρος και της γλυκύτατης ανοίξεως. Δεν βλέπεις και μόνος σου πως τώρα ο ουρανός είναι διαυγέστερος, ο δίσκος της σελήνης είναι λαμπρότερος και αργυροειδέστερος και όλος ο χορός των αστέρων φαίνεται καθαρότερος;

Δεν βλέπεις πως τώρα η γη είναι στεφανωμένη με τα ποικιλόχρωμα κι ευωδέστατα άνθη και ρόδα της, που φανερώνουν τη ροδόπνοη χάρη τους; Δεν ακούς με τα αυτιά σου την παναρμόνια μουσική που τώρα μελωδούν με τις γλυκύτατες φωνές τους όλα τα ωδικά πουλιά; Πως συναγωνίζονται να νικήσουν το ένα το άλλο με τα ποικιλόφθογγα και γοργογλυκόστροφα κελαηδήματά τους; Και πως κατασκευάζουν με τόση τέχνη τις φωλιές τους; Δεν βλέπεις πως τώρα οι βρύσες τρέχουν καθαρότερα; Πως οι ποταμοί ελεύθεροι από τους χειμωνιάτικους πάγους, ρέουν πλουσιότερα; Πως τα περιβόλια ευωδιάζουν; Πως το χορτάρι κυματίζει; Δεν βλέπεις πως οι φιλόπονες μέλισσες βομβούν και πετούν, απομυζούν τα άνθη και πλάθουν τις κηρήθρες τους; Πως πνέουν οι γλυκές αύρες του ζέφυρου; Πως οι ναύτες ταξιδεύουν άφοβα, και πως τα δελφίνια συνταξιδεύουν με τα πλοία κολυμπώντας χαριτωμένα;

Δεν βλέπεις πως τώρα όλα τα ορατά κτίσματα, σαν να συναναστήθηκαν με τον Χριστό, που ήταν πρωτύτερα σαν πεθαμένα από την παγωνιά του χειμώνα;
Και για να πω με συντομία, χαίρε και συ, αδελφέ, με τη Θεοτόκο, καθώς χάρηκαν μαζί της οι θείες Μυροφόρες.

Η μεγαλύτερη όμως χαρά που μπορείς να προξενήσεις στη Θεοτόκο, είναι να πάρεις απόφαση να νικάς κάθε στιγμή τα πάθη σου και να παρθενεύεις για την αγάπη της Παρθένου για να γίνεις άξιος να σ᾽έχει για παιδί της, φρόντιζε να υποτάσσεσαι και να δουλεύεις όσο μπορείς περισσότερο σ᾽αυτήν και στον μονογενή της Υιό, και παρακάλεσέ την να σε αξιώσει να χαίρεσαι μ᾽αυτήν αιώνια στον ουρανό, ψάλλοντάς της εκείνο το δαβιτικό: Θα θυμηθώ τ᾽όνομα σου σ᾽όλες τις γενεές.( Μνησθήσομαι του ονόματός σου εν πάση γενεά και γενεά) (Ψλ.44,18). 1

1 Ἡ μετάφραση τῆς ὁμιλίας στό βιβλίο Πάσχα Κυρίου Πάσχα, Σταυροπηγιακή καί Συνοδική Ἱ.Μονή Ὀσίου Συμεών τοῦ Νέου θεολόγου, Κάλαμος Ἀττικῆς, 2015, σσ.84-87